گل محمدي
گل محمدي
براي ديگر كاربردها گل محمدي (ابهام‌زدايي) را ببينيد.
گل سرخ
Rosa damascena5.jpg
رده‌بندي علمي
فرمانرو: گياهان
(طبقه‌بندي‌نشده): گياهان گلدار
(طبقه‌بندي‌نشده): دولپه‌اي‌هاي نو
(طبقه‌بندي‌نشده): رزيدها
راسته: گل‌سرخ‌سانان
تيره: تيره گل‌سرخ
سرده: Rosa
گونه: R. × damascena
نام دوبخشي
Rosa × damascena
Mill.
گل محمدي (نام علمي: Rosa damascena) نام نوعي گل رز است كه يك رقم دوررگه از تركيب گل‌هاي رز گاليكا و نسترن شيرازي است و بر پايهٔ بررسي‌هاي دي‌ان‌اي آن، اشتراك ژنتيكي زيادي با گل رز قزاقي دارد و احتمالاً در گذشته، از گرده‌هاي آن، در توليد اين رقم، استقاده شده‌است.[۱][۲]
از برخي نمونه‌هاي اين گل، گلاب مي‌گيرند. اين گونه از رز مقاومت بالايي در مقابل كم‌آبي دارد. اين گياه مانند ساير رزها، درختچه‌اي برگ‌ريز است كه ارتفاع آن به ۲٫۲ متر نيز مي‌رسد و شاخه‌هاي آن با خارهاي تيز و محكمي حفاظت مي‌شود. گل محمدي طيف رنگي از صورتي روشن و متوسط تا سرخ روشن دارد.
گل سرخ از ديرباز در ايران كشت مي‌شده‌است ولي از آن‌جايي كه عصاره و گلاب آن از دمشق به اروپا مي‌رفته اروپاييان آن را رز دمشقي مي‌ناميدند. گل سرخ از تيرهٔ رزاسه و قسمت قابل‌مصرف آن گل و غنچهٔ خشك يا تازهٔ آن است.
ايران، تركيه، هند و افغانستان كشورهايي هستند كه در بخش‌هاي مرتبط با گ، روغن‌گيري و توليد عطر از گل محمدي در حال فعاليت هستند.
پيشينه
پيشينهٔ پرورش گل سرخ مربوط به دوران هخامنشي و در منطقه كاشان برمي‌گردد. گفته مي‌شود گل محمدي در قرن سيزدهم توسط جنگجويي به نام رابرت دي بري، از سوريه به اروپا برده شد. شكسپير و همچنين شاعر انگليسي، توماس ريورز، در آثار خود از گل محمدي نام برده‌اند.[نيازمند منبع]
گياه‌شناسي
اين نوع گل سرخ، برگ‌هاي مركب از ۷ و به ندرت ۹ برگچه دندانه‌دار دارد و به نظر مي‌رسد كه نوعي دو رگه ثابت از Rosa gallica و Rosa canina مي‌باشد. عده‌اي آن را يك دورگه ثابت از Rosa gallica و Rosa moschata ذكر نموده‌اند. گلبرگ‌هاي آن رنگ صورتي روشن يا سفيد دارد.[نيازمند منبع]
گل محمدي درختچه‌اي داراي شاخه‌هاي گل‌دهنده تيغ‌دار، استوانه‌اي شكل، بدون شيار و داراي برگ‌هاي مركب شانه‌اي كه داراي ۵–۳ برگچه متقابل دندانه‌دار مي‌باشد. رگبرگ‌هاي پشت برگ مشخص و بهم رفته، برگچه چرمي و بيضي شكل، نوك تيز به طول ۵–۳ سانتي‌متر و روي برگ‌ها صاف و سبز و پشت آن‌ها سبز كمرنگ و دُمبرگ‌هايش خزي و نمدي است و با كرك‌هاي غده‌اي پوشيده شده و تا انتهاي جام گل كشيده شده‌است.[نيازمند منبع]
گل‌ها به شكل صورتي خوشرنگ با ۳۲ گلبرگ صورتي مشابه و يكدست كه در اوايل صبح شروع به ظاهر شدن مي‌نمايند. كاسبرگ‌ها به تعداد ۵ عدد كه حداقل سه تاي آن‌ها داراي زوائد بزرگي در لبه‌ها هستند. پرچم‌ها زرد رنگ به تعداد ۱۰۰ عدد در تركيب گل وجود دارند. ميوه آن پس از ريزش گلبرگ‌ها گوشتي گرد يا تخم‌مرغي به طول ۱٫۵ سانتي‌متر كه در داخل برجستگي كوزه‌اي شكل زير گلبرگ‌ها قرار دارند.
زمان بازشدن گل‌ها در اوايل ارديبهشت تا اوايل تيرماه مي‌باشد. در هر منطقه مدت زمان بازشدن گل‌ها ۳۰–۲۰ روز طول مي‌كشد. دوام گل حداكثر يك روز بوده و بعد از آن رنگ صورتي خوشرنگ گلبرگ‌ها به سفيد مي‌گرايد و با اندك نسيمي گلبرگ‌ها پرپر شده و مي‌ريزند.[نيازمند منبع]
كاربردها
گلبرگ‌هاي خشك‌شدهٔ گل‌محمدي جهت تهيهٔ محصولاتي چون مربا
محصول عمدهٔ گل محمدي، گلاب، اسانس و گلبرگ خشك‌شدهٔ آن است، كه از آن‌ها در صنايع دارويي، عطرسازي، فراورده‌هاي بهداشتي و آرايشي و صنايع غذايي استفاده مي‌شود. براي تهيهٔ مربا و در صنايع توليد و تهيهٔ بستني و گلقند نيز از گل محمدي استفاده مي‌شود.
از گلاب و پودر گلبرگ‌هاي خشك‌شدهٔ اين گل، به‌عنوان يك ادويه به‌ويژه در آشپزي خاورميانه و هند استفاده مي‌شود.
عنبر گل به‌عنوان يكي از فراورده‌هاي صنعت گلاب‌گيري، مايع سياهي است كه در پايان عمليات تقطير همراه با تفالهٔ گل‌ها در ديگ به جاي مي‌ماند و در طب سنتي كاربرد دارد.
كشت
مناطق مورد كشت گل محمدي اغلب مناطق كوهپايه‌اي و اقاليم خشك و نيمه‌خشك با تابستان‌هاي معتدل و خشك و زمستان‌هاي سرد است كه باكيفيت ترين گل محمدي (گل سرخ ايراني) در منطقه كاشان كشت مي شود.[نيازمند منبع]
گل محمدي در ايران
ايران حدود ۴۷۰۰ هكتار سطح زير كشت گل محمدي دارد. گل محمدي در ايران فقط يكبار در سال برداشت مي‌شود، اما به دليل چهار فصل بودن هواي ايران، مي‌توان زمينه پرورش چنين گلهايي را در اكثر نقاط ايران فراهم كرد و از لحاظ علمي نيز امكان اصلاحِ عطر و اسانس آن گل‌ها وجود دارد. اين گل در دماي ۱۵ تا ۲۱ درجه هوايي بهترين رشد را دارد. اما اگر اختلاف درجه حرارت هوا در شب و روز ۵ تا ۱۰ درجه باشد، گل‌ها خوشبوتر خواهد بود.[۳]
برداشت دست‌جمعي گل محمدي براي گلاب‌گيري در مزارع استان همدان در بهار ۱۴۰۱[۴]
بعضي از كشورها برخي ارقام بومي گل محمدي ايراني را براي خود برده‌اند و آنرا اصلاح و به نام خود ثبت كرده‌اند كه از جملهٔ آن‌ها مي‌توان، به كشور بلغارستان و افغانستان اشاره كرد.[۳]
برچسب: ،